218 / 382
220
Хикмет
баспа үйі
үй
пайызға ұқсас жағдай болмасын деп, алашағының
ағашының көлеңкесінен де пайдаланбаған.
Пайызға тыйым салынудың, әрине, көптеген
себептері мен хикметтері бар. Бұлардың алдын-
да жұмыссыздықты көбейтуі, жасанды бағаның
көтерілуіне жол ашуы, көмектесу, қолқабыс жасау,
сүйіспеншілік, мархабат пен мейірім сияқты ада-
ми және ахлақи қасиеттерді әлсіретеді, менмендік-
ті өсіріп, ақша мен өзгелерге үстемдік құру сезімін
күшейтуі сияқты мәселелер тұрады.
Осындай себептерге қарсы пайызға тыйым салған
Ислам, осыған қарама-қарсы ізгі қарыз деп атала-
тын «мүмкіндігіне қарай Аллаһ үшін қарыз беруге»
шақырған және қиыншылыққа тап болған адамға бе-
рілген борышты садақадан да абзал санаған.
Барлық жағдайға қарамастан адал іс атқарып,
дұрыс, шыншыл және сенімді саудагерлер мен іскер-
лер сан жағынан үнемі аз болады. Бәлкім, сол үшін
Хазіреті Пайғамбар (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм)
дұрыс саудагерлерге үлкен сый сүйіншілеген. Хадис
шәрифте былай делінеді:
«Шыншыл, дурыс, сенімді мұсылман саудагер
қиямет күні пайғамбарлар, турашылдармен шейіт-
термен бірге болады».
(Тирмизи, Бүю, 4; Ибн Маже, Тижарет, 1)
Әбу Ханифа Хазіреті саудамен күн керген
әжептәуір ауқатты бай адам еді. Бірақ, біліммен
айналысқандықтан, сауда жүмысын өкілі арқылы
жүргізіп, езі жасалған сауданың халал болып,
болмағандығын бақылайтын. Бұл турасында өте
қатал еді, бір жолы ортақтасы Хафс бин Абдуррах-
манды мата сатуға жіберіп, оған: