152 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
алдымызға шығады.
Хала’а
(ُ
�َ�ْ�َ�
) етістігі болса, Құранда
бір мәрте ол да тек аяқ киімді шешу туралы
(Таһа, 12)
кездеседі.
Алайда бұл жерде өте басқаша мағынада яғни Аллаһ жолын-
да болмағандардан аулақ (жүру) мағынасында қолданылған.
Сондай-ақ
кәфәрә
(َ
ُك
�ُ�ْ�َ�َ �َ
و
) кәпір болу мағынасына келген-
де Құранда ба (бе) харф жәрмен сабақты етістік болады; тек
күфран (жақсылықты білмеу) мағынасына келгенде бұл жер-
де болғаны секілді мәфулун биһті алады. Алайда бұл жерде
кәпірлік мағынаға келсе де бе қолданылмаған.
23
Бұл салысты-
руда Құран мен хадис арасында сондай бір айырмашылықтың
бар екендігін, ақ-қараны тани алатын мамандығы бар әркім-
ақ мұны оңайлық түсіне алатындығын көре аламыз.
Құран түскен кезде оның алғашқы тыңдаушысы болған
араб қауымындағы ең қадірлі істің көркем әрі әсерлі сөйлеу
екендігін‚ яғни шешендік болғандығын айтқанбыз. Кейбір
ақынның екі шумақ өлеңіне бола оған құрмет көрсете білген
бір қауымның ыңғайсыз‚ жаншылған күйге түсуіне себеп
болған нәрсе оның қарама-қайшысы болғандығында еді. Бұл
ортада табиғи түрде әдеби сын тым д мыған болатын. Тіп-
ті ол сын орнығып‚ бір мекеме іспеттес қызмет атқаратын.
Жәһилие арабтарының өлеңді сынайтындығына мына оқиға
тамаша мысал болады:
Әйел ақын Ханса, Ұказ жәрмеңкесінде ақын Хассан Ибн
Сабиттің,
�َ� �
���ِ�َ �ْ�َ�ْ�َ� �
�ُ�ْ�
ت ُا
�َ�َ�َ�ْ�
ا
�َ�َ�
��َ
َة ٍد
�ْ�َ�ْ �ِ�َ
ْن
�ُ�ْ�َ� �َ�ُ��َ�ْ�َ
و َأ
«Біздің сәске уақытында жалтырайтын ақ легендеріміз
бар еді.
23
Нолдеке, «Құран тарихы», 46-48 беттер.
154