111 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
қырсықтарды қорқыту, мүмин және тақуаларды жақсы ха-
бармен қуанту (сүйіншілеу) бірдей тәсілде болмайды.
Әдебиетшілермен әдебиет сыншыларыбұл тақырыпта өте
нәзік өлшемдермен қабылданған не қабылданбаған түрлерді
көрсеткен. Әлбетте, мұншалықты көптеген мүмкіндіктің
арасында таңдау жасау тұрғысында мұсылмандар арасында
үлкен айырмашылықтар ортаға шығады. Бір жазушының
көңіл аударған жағдайы басқасының назарын тартпауы
мүмкін. Бірінің білгенін екіншісі білмеуі мүмкін. Зауықтар
арасында айырмашылық болуы мүмкін. Тіптен жазушы мен
ақынның бір мақалада бірдей еске түсіргендігін басқа бір
жерде ұмытуы мүмкін т.б. Барлық осы жағдайларға мысал
берер болсақ‚ бұл кітапта өзімізге сызғаншекараның сыртына
шығып кетеміз. Мақсат мынаны түсіндіру: шешендік - халдің
қажетіне (жағдайға) қарай сөз сөйлеу. Шешендік тәсіл - түрлі
жағдай мен байланыстарды көз алда ұстап, өзіне тән ерек-
шелігімен баяндау. Бұл байланыстарға неғұрлым мән беріп,
бағынсақ солғұрлым тыңдаушыға әсерлі болады. Сондай-ақ,
шешендіктегі шеберлік белгілі болады. Мінеки сондықтан
Құран тіліндегі шешендікке дүниедегі ешбір туындыжете де,
жақындай да алмаған. Демек‚ бұл Кітаптың иесі ұлы Аллаһ
- сөз мұғжизасы ретінде Оның, Хазіреті Мұхаммедтің (с.а.у)
пайғамбарлығының ең үлкен куәгері болуын қалаған.
Адам сөздері Құранға ұқсамауға үкімделген. Өйткені‚
бұл тектің айырмашылығынан туындаған. Шешендердің
тәсілдерінің зерттелуінен, бір-бірлерінен өзгеше болу
себептерінің іздестірілуінен, шешеннің және оның өмір
сүрген дәуірінің ерекшеліктерінің зерттелуінен шыққан
нәтиже мынау: Сөздің құрамы (шығармасы) кәламның
иесінің жаратылысына байланысты. Жазу тәсілінде кезде-
скен айырмашылықтар - адамдардың бір-бірлерінен бөлінген
тәсілдерде, өзгешеліктерде. Әсте сөзді әдемілеген өнер
әдеміліктерінде емес. Мысалы: Иегердің байсалды немесе
113