116 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
Егер мысалы, кейбір өлең жолдары екі, кейбірі төрт сөзден
туындап, өлшемдері мен тәсілдері өзгерсе үйлесімсіз сөз сана-
лады.
4
Алайда Құран мұндайдан аулақ. Бір неше аяттардың
өлшемде және әріпте сәйкесуімен ұйқастық іске аспайды.
Қазіргі араб әдебиетінің ең атақтылары
5а
Құранның
әсерлілігі негізінен оның әрі өлең, әрі қара сөздің жақсы
қасиеттерін бір араға жинағандығы деп бекітеді. Таһә
Хусейннің: «Құран - өлең емес, қара сөз де емес; ол - Құран»
сөзін нақыл етіп, «Біздің мұндай түрдегі сөз ойындарына
мұқтаждығымыз жоқ. Құран - қара сөз. Бірақ өзіне тән ке-
ремет қара сөз өнерін қамтыған таңдаулы бір түр»
5б
- деген.
Осылайша ол да нәтижеде Құранның алғаш қарағанда-ақ
ажыратылған «таңдаулы бір түр» екендігін айтады.
«ҚұранКәрім қара сөз бен өлеңнің ерекшеліктерін біржер-
ге жинақтаған. Мағынаны жалғыз ұйқастық тіркеулерінен
және толық өлеңдегідей біркелкі үйлесімдерден азат етіп бүкіл
жалпылық мақсаттарын бейнелеуде толық бір бостандықта
жеткен.Соныменқатарөлеңніңерекшеліктеріндегі ішкі әуенді
өлеңдегі біркелкі үйлесімдерге қажет қалдырмаған өлшемде
бір-біріне жақын бөлімдерді және ұйқастардан тыс қылған
такфиейі (бірінен соң бірін келтіру) алған және бұларды біз
баян еткен басқа ерекшеліктерге қосқан. Осылайша қара сөз
және өлең ерекшеліктері бір араға келген».
6
Адам қай уақытта Құран оқыса, ішкі әуеннің әсерін се-
зінеді. Қысқа сүрелерде жылдам аралықтарда жалпылай су-
реттеужәне білдіружерлерінде бұл әуен ашық түрде көрінеді.
Ұзын сүрелерде азды-көпті жасырылса да Құранның әр тара-
пында бұл әуен ашық немесе жасырын болса да бар. Мысалы:
Нәжм сүресінің бас жағын оқиық:
4
С. Рамазан, Рауайул-Құран, 111-бет.
5а
Сыхахул-Жауһари алғысөзі.
5б
С. Кутуб, Құрандағы әдеби жанр, 155-156 беттер.
6
Сол туынды, 155-бет.
118