Әбу Ханифа және ханафи мәзһабы

240 / 400

240
Әбу Ханифа және ханафи мәзһабы
Қандай да бір мәселе жайында пәтуа беруге
асықпаған жөн. Алдымен Құран аяттары үкімдерінің
насих пен мансухтарын, яғни, аяттың үкімі уақытқа
байланысты өзгерген бе, жоқ, өзгермеген бе, соны
білуі тиіс. Және аяттардың (мүхкам, муташабиһ,
мекки, мадани, ғам, хас, мұтлақ, мұқайяд) секілді
үкімдерін меңгеруі қажет, сондай-ақ, хадистерде
осы жоғарыда аталған үкімдердің бар-жоғын білуі
керек. Және араб тілі мен араб поэзиясын жан-жақты
менгеруі тиіс. Адамдардың қандай пікірде екенін білуі
керек. Пәтуа беруге осының өзі аздық етеді. Сонымен
қатар, ол тума талант, алғыр, зерек әрі үлкен-кішілі
күнәдан аулақ болуы керек. Егер осы айтылғандарға
ие болса, пәтуа беруіне болады415. Имам Ахмед ибн
Ханбәл: «Пәтуа беру үшін өзінен бұрын өмір сүрген
ғалымдардың көзқарастарын білу керек. Егер білмесе,
пәтуа бермесін» деген 416.
Фиқһ маманы болу терең білімді қажет етеді.
Құранға байланысты барлық ілімді, әсіресе, үкімдерді
қамтитын аяттардың қыры мен сырын менгерумен
қатар мыңдаған хадистерді де егжей-тегжейлі түсініп,
олардан үкім шығара алатындай деңгейде білімді
болуы тиіс. Бұл жайында Мұхаммед ибн Абдуллаһ ибн
әл-Мунади мына бір оқиғаны әңгімелейді: «Имам Ах-
медке бір кісінің былайша сауал қойғанын естідім:
– Егер бір адам жүз мың хадисті жатқа білсе, фақиһ
бола ала ма?
– Жоқ.
– Екі жүз мың хадисті жатқа білсе ше?
415 Шафиғи, әл-Фиқһ уәл-мутафаққиһ, 2-т.,331-б.
416 Ибн Таймия, Масуада, 515-б.