Діни толеранттылық және әлемдік діндер

4 / 40

нен Оңтүстік, Оңтүстік шығыс және Шығыс Азияға
(Қытай, Жапония, Корея, Маңғолия, Неапал, Шри-
лянка, Тайланд пен Тибет т.б.) тараған. Құрушысы
– Сидхартха Гаутама. Буддологтар арасында өз ер-
кімен сән- салтанаттан бас тартып, көп жылдан соң
ақиқатқа жетіп, нұрланып «Будда» атанған Сидхартха
Гаутаманың өмір сүрген уақыты әлі де нақты білінбе-
уде. Көне үнді мифологиясы мен философиясы жайлы
оқулықтың авторы Радхакришнан «Будда б.з.д. 567
жылытуылған»2 депнақтынүкте қоюға тырысқанымен,
будда дәстүрінің өзінде оның өлген мерзімі б.з.д. 544
және б.з.д. 486 ретінде екі түрлі қабылдануда. Әзірге
ғалымдардың тоқталған тұсы мынау: Будда Александр
Македонскийдің Үндістанға жасаған жорықтарына
дейінгі мерзімде, яғни б.з.д. IV ғасырдың 20 жылдары-
на дейін өмір сүрген. Бұл жайлы Е.А. Торчинов былай
деуде: «Қалыптасқан дәстүр бойынша Будданың 80
жыл өмір сүргені анық. Егер біз Будда Сократпен за-
мандас болған десек қателесе қоймаспыз»3.
Буддизм төрт ізгілікті ақиқат пен құтқарылудың
сегіз сатылы жолы арқылы моралдық ережелерді
қалыптастырып, қоғамның барлық саласын қамтуға
тырысуда. Осы негізде адамға өзін жетілдіруге, санса-
ра тізбегінен құтылып, нирванаға жету мақсат етіледі.
Әлемдік діндердің қатарында Буддизм де
өз ұстанушыларын мейірімге, жанашырлыққа,
төзімділікке шақыруымен ерекшеленеді. Будданың
өнегелілік ұстанымдарынан адамгершілік пен гума-
низмге, қарапайымдылық пен төзімділікке үндегенін
аңғару қиын емес. Айталық, онда қарапайым халықтан
мынандай бес түрлі қағиданы ұстану талап етіледі:
2 Лекция 2. Будда родоначальник философии ненасилия.
Дереккөзі:
Percev_-_Strannaya_filosofiya_nenasiliya.html Қаралған
уақыты: 11.04.2014.
3 Сонда.
4
Діни толеранттылық және әлемдік діндер