Дін мен діл 1

130 / 288

130
Дін мен Діл
Біріншісі, көпшілік сәлаф ғалымдарының
көзқарастары. Сәлаф – бұрынғылар дегенді білдіреді.
Оған, ең әуелі, пайғамбарымызды көзі көрген сахабалар,
сахабаларды көзі көрген табиғиндер, табиғиндарді көзі
көрген атбағут-табиғиндер кіретіні талассыз.
Сәлаф ғалымдары хабари сипаттарда қолданылған
сөздердің ағза мағынасындағы әрі жаратылғандарға тән
ерекшеліктерді білдіретін тура мәнін қабылдамаған.
Сондай-ақ Алла Тағаланы жаратылғандарға ұқсатпастан
және мұндай сөздердің Алла мұрат еткен мағынасының
бар екенін қабылдай отырып, жалпылай иман келтірген.
Сәлаф ғалымдарының мұндай аяттардағы мүтәшабиһ
сөздердің ауыспалы мағынасын таңдап, астарлы мәніне
үңілуден бас тартуларының астарында үлкен сақтық
жатыр. Себебі, мұндай сөздердің бірнеше ауыспалы
мағынасы уә һәм бірқатар астарлы мәні болуы мүмкін
болғандықтан, оның нақты қайсысы Алла үшін мақсат
етіліп тұрғандығы белгісіз. Яғни, олардың көзқарасы бой-
ынша, Аллаға тікелей қатысты мәселелерде тәуил144 жа-
сап, жорамалға бару – қатерлі.
Умму Сәлама анамыздан (р.а.) «Алла сосын
аршқа145 истиуа146 етті» деген аяттың мағынасы
сұралғанда: «Қалай болатындығы ақылға сыймайды,
ал истиуа бұл беймәлім емес, бұған сену иманнан, ал
қарсы шығу – күпірлік»147, – деп жауап берген.
144 Тәуил жасау – сөздің астарлы мәніне үңіліп, ауыспалы мағынасын
таңдау арқылы жорамал жасау.
145 Арштың сөздіктегі тура мағынасы «тақ» дегенді білдіреді.
Сондай-ақ хадистерде арштың ең үлкен жаратылыс екендігі де
білдірілген.
146 Истиуа – сөзінің тура мағынасы «отырды, орнықты, жайғасты»
дегенге саяды.
147 Абдул-Кәрим Татан, Мұхаммед Әдиб әл-Кәйлани, Аунул-мурид ли
шархи жәуһарит-таухид, 1-том, 469-бет. «Дарул-башайр» баспасы,
1999 ж.