144 / 400
144
Әбу Ханифа және ханафи мәзһабы
уақытта өмір сүрген және Аллаһтың дінінде зеректігі
һәм парасаттылығымен танылған Әбу Ханифа секілді
имамның қателесу ықтималы басқаларға қарағанда
қандай болатынын өзіңіздің де ішіңіз сезіп отырған
шығар. Жалпы, ақылдасу – Исламның бекіткен негізгі
ережесі. Әбу Ханифаның кеңесуге басты мән беруі –
шариғаттың өлшемдерінен қия баспаудан туындаған
терең жауапкершілігінің айқын көрсеткіші.
Әбу Ханифа сахабалар мен табиғиндер кезеңінде
бай мәдени мұрасы бар әрі ой еркіндігі үстемдік құрған
Ирак аймағында жаңалықтарды ұстаздары әрі етене
араласқан ғалымдар арқылы тану мүмкіндігіне ие
болды. Айналасындағы дәріс алқасындағы таңдаулы,
зерек шәкірттері де өздерінен бұрын қалыптасқан
мол мәдени мұраны қайта қарастырып, фиқһтық
мәселелердің көбеюіне қарай оларды жүйелеген үлкен
ғылым алқасын, яки, академиясын құрды. Әуел баста
аталмыш аймақтағы фиқһ Ибраһим ән-Нәхәиден бастап
(қ. 96/714) «Ирак фиқһы» деп аталды. Ғалымдардың
арасында Ибраһим ән-Нәхәидың ықпалының
күштілігіне байланысты оның фиқһының Нәхәидің
фиқһынан ерекшелігі жоқ деушілер де кездеседі
252
.
Десе де, Ибраһим ән-Нәхәидің фиқһын ұстазы Хам-
мадтан алумен қатар, тек онымен шектеліп қалмай,
көптеген ғалымдардан ілім алып, зейінінің күштілігі
мен үкім шығару қабілеті, шәкірттерінен құралған
академиясы арқылы өзіндік жүйе дамытқан мүжтәхид
ғалым екені күмәнсіз
253
. Ханафи фиқһының алғашында
252
Ш. У. әд-Дәхләуи,
Хужжәтул-лаһил-бәлиға,
Мысыр, һ. 1332,
1-т., 534-б.,
253
Әбу Зәхра,
Әбу Ханифа,
198-202-б.