173 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
артынан келген түн мен күндіз секілді көзінің алдында
тұрған екі парақ түрінде тамашалаған, ежел мен мәңгіліке‚
кеше мен бүгін секілді бүкіл іс-әрекеттер тізбегі (оқиғалар
мерзімінің) біріккен «қазір» ретінде қараған Аллаһқа (жәллә
жәләлүһү) жарасатын жалғыз баян тәсілі. Керемет бір ұста
соғып, тұрғызған екі үйдің жоспарын және жұмыстарының
тізімін жасаса, Құран да осы әлемді жасап, басқарған және
істерінің тізбегін жасаған Оның баяны.
8
Онда ешбір жасанды
еңбек көрінбейді. Күндіздің жарығы қалайша «мен күннен
келдім» десе, Құран да: «Мен әлемнің Жаратушысының
бұйрығымын. Одан келдім» дейді. Бұл баянның ұқсасын жа-
сау кімнің қолынан келмек? Оған ие болу кімнің қолында?
Мазмұнының байлығы және осы мазмұнның көптеген
элементтері арасында сәйкестік құру жағынан Құранның
ең жоғарғын иғжаз дәрежесінде болғандығы мына мысал-
мен түсіндіруге болады. Кең бір ғайб пердесінің артында
жасырынған, айналасына бұтағын жайған орасан үлкен
ағаштыелестетейік.Бізгемәлім,әрадамныңмүшелерініңара-
сында байланыс пен сәйкестіктің бар болғанындай ағаштың
да мүшелері саналатын талдары, жапырақтары, гүлдері
және жемістерінің арасында сәйкестік бар; әрбір бөлігі ол
ағаштың мәніне қарай түр алады. Міне, еш көрінбеген (және
әлі көрінбейді) ол ағашқа тиісті бірі шықса, перденің үстінде
оның әрбір мүшесіне қарсы сурет сызса, шеттерін сызса,
талдан жеміске, жемістен жапыраққа сәйкестендіріп сурет
сызса және бір-бірінен шексіз алшақтықта болған мәбдә мен
мүнтәһасының (басы мен соңының) ортасында, мүшелерінің
басқа түрі мен бейнесін көрсететін лайықты сызықтармен су-
реті бітсе, әлбетте ол суретші сол ғайб ағаштың әр тарапын
ғайбты көрген назарыменен көріп, аңғарып, кейіннен сурет-
теуіне күмән қалмайды. Дәл осы секілді баянымұғжиз болған
Құранның өзі болмыстардың мәндері туралы баяндауда.
8
Сол туынды, 416 - бет.
175