83 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
5) Құранның и’жазын ашықтаған
Мәани
және
Баян
ілімдерінің себебі болған «қажет жағдайды білу» нүзулдің
себептерін білу арқылы мүмкін болады. Өйткені‚ бір сөз
сөйлегенге тыңдаушыларға, шарттарға және сөздің айты-
латын мақсатына қарай түрлі үкімдер мен түрлі мағыналар
қамтылуы мүмкін.
Нүзул мәселесінде құпталатыны - себептің меншіктілі-
гі емес, сөздің жалпылығы. Үкім қамтыған аяттар көбінесе
белгілі адамдар туралы түскен болса да, сондай жағдайдағы
әркімге қатысты. Міне, аяттардың үкімдерін айқын нүзул
себептерінен басқасында да жарамды қылу - ғалымдардың
басым көпшілігін себептің меншіктілігіне емес, үкімнің
жалпылығынаназараударуғабағыттаған.Өйткені‚Құранның
жалпылығын белгілі адамдарға арнап, мағынасын шектеу
қисынға жатпайды.
АЯТТАР АРАСЫНДАҒЫ ҮЙЛЕСІМДІЛІК
Аяттардың бір бөлігі кейбір себептердің арқасында түске-
німен Құранның үйлесімдігін қамтамасыз ету мақсатыменен,
әрбір аят Аллаһ Тағаланың білдіруімен Пайғамбарымыз
(с.а.у.) жағынан тиісті орнына орналастырылатын.
Ғалымдар аяттардың жеке оқиғаларға байланысты
түсулерімен, олардың лайықты орындарына орналастыры-
луларынан қайшылық таппаған.
1
Осылайша бір жағынан
тарихи орта, екінші жағынан әдеби үйлесімді назарға алған.
Бәрібір Құран кәрім тәнзил ретінде басқа-басқа уақыттарда
ендірілсе де иләһи хикмет қазіргі тәртіп пен рет бойынша бе-
кітілуін қалаған.
Мысалы: «Кітаптан сыбаға берілгендерді көрмедің бе?
Олар пұтқа, шайтанға сенеді және кәпірлерді көрсетіп;
85
1
Зәрқәши, Бурһан, I, 25.