93 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
сырын болған бір жағдай жарыққа шықты дей алмаймыз.
Өйткені, Ол нәсихты да, мәнсухты да мақлұқатты жаратпа-
стан бұрын білетін.
Бірақ, ұлы хикметімен, мәнсух болған
алғашқы үкімнің белгілі бір уақытта бітетін бір хикмет
және жақсартылумен шектелетіндігін де біледі.
Құран Кәрімде нәсхтың бар екендігі мына аят кәримәдан
анықталады: «Қайсы аятты күшінен айырсақ та, яки
ұмыттырсақ, оның орнына онан да жақсысын немесе сол тек-
тесті келтіреміз. Аллаһтың барлық іске құдыретінің жететі-
нін білмейсің бе?»
(Бақара, 106)
.
Нәсхқа бір мысал келтірейік: Бақараның 180-ші
аят кәримәсы артына мал қалдыра алатын жағдайдағы
мүминдерге, өлместен бұрын анасына, әкесіне және туған-ту-
ыстарына өсиетпенмал айыруынпарыз қылған еді. Бірақкей-
ін түсіп, мирас үлестерін егжей-тегжейлі білдірген Нисаның
11-12-ші аят кәримәларымен (ашық баяндалғанымен, үкім
бойынша) өсиет нәсх етілген. «Мирасшы үшін өсиет жоқ» де-
ген Пайғамбар (с.а.у.) хадисі де бұл нәсхты баяндаған.
Бірақ Құранда негізгі нәрсе - нәсх емес үкім беру. Яғни
негізінен аяттар мәнсух емес, мұхкәм деп қабылданады.
Онсыз да бұған қарамастан нәсхтің күшінде болғандығын
қабылдамаған кейбір ғалымдар болған. Кейбір тәпсіршілер
мәнсух деп жорамалдаған аят кәримәлардың көбісі, негізінде
«қажетті уақытына дейін баянның кейінге қалдырылуынан»
тұрады. Бұған қатысты нәсхтің тақырыбын құрастырғаны
туралы айтылған бір тақырыпты мысал келтірейік:
Кейбір тәпсіршілер сәйф (қылыш) аят кәримәсінің
*
болу себебімен, мұсылман еместер хақындағы бейбітшілік,
95
* Бұл аят Тәубе сүресінің 5-ші аяты, мүшриктердің қай жерде болса да
Исламды қабыл етпеген жағдайда өлтірілулері керек екендігін бұйырады.
Мужтәһид имамдардың бұл жайында түрлі көзқарастары бар, кеңірек білу
үшін тәпсір кітаптарына қараңыз.