90 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
бастапқыда жәннат пен жәһәннам туралы қысқа бір сүремен
басталды. Адамдар Исламға жиналғанда халал мен харамдар
енді. Егер бірінші «Ішімдік ішпеңдер» деп әмір етілсе, олар:
«Ішкіліктен мүлдем бас тарта алмаймызң дейтін еді. (Істің
әу басында) «зина жасамаңдар» үкімі енсе, «зинаны мүлдем
тастамаймызң дейтін еді».
Құран - тұлғаның болсын, қоғамның рухында болсын
үстінде болғандар мен тереңде орналасқан элементтер арасын
айырып көрсеткен. Тұлға мен қоғам болмысының тереңдігіне
тамыржайғанжағдайлардыөзгертуде асығыстықжасамаған.
Жоспарланған осы кешігудің, әр нәрсені араластырған түрде
жарыққашығаруданжақсырақекендігінесенген. Ішімдікпен
өсімге тыйым салулары, намаз және зекет әмірлері, құлдық
тақырыбындағы жақсарту осылайша тәдрижи (біртіндеп‚
мөлшерлеп) болған. Ал бұған қарама-қарсы тереңдіктерге та-
мыр жаймаған, бірақ‚ адамзаттық өмірде күнә болған үстірт
мәселерге тән үкімдер бір мәртеде айқындалған, тәдрижиге
жөнелмеген. Зина, ұрлық, өлім, тартып алу, алдау секілді-
лерге арналған тыйымдар осыларға жатады.
5
Құранның мүминдердің қажеттіліктерін ашатын түрде
енуінің тағы бір ерекшелігі – жаңартылған оқиғаларда
мүминдердің қажеттіліктері мен түйінді мәселелерін ше-
шіп, оларға үнемі жол бастау еді. Мұның сансыз мысалы бар.
Барлық нүзул себептері осыған мысал болады. Осылайша
Құран - Ислам үмметі құрылысының негізі саналатын саха-
балар қоғамын рухани тұрғыдағы мақсаттарымен бірге жану-
арлар дүниесіндегі секілді организм құрылысының табиғи‚
іштей жетілуіне ұқсас бағыттаған. Яғни зорлықпен бірден
жетілдіруді орынды көрмеген.
6
4) Құранның тек әлемдердің Раббы болған Аллаһтың
сөзі болғандығына меңзеу. Құран аяттары (үйлесім
92
5
Сол жерде, 57-58 беттер.
6
М. С. Рафий, Иджаз, 34-бет.