220 / 400
220
Әбу Ханифа және ханафи мәзһабы
Араб тілінің ережесіне қатысты туындаған
айырмашылық. Мәселен, Пайғамбарымыздың
(саллаллаһу
аләйһи уә сәлләм)
бір хадисінде «Зәкәтул/зәкәтәл-жәнин
зәкәту/зәкәтә уммиһи» деген хадисіндегі секілді. Егер
осы хадистегі зәкәт сөзін даммалы «Зәкәтул-жәнин
зәкәту уммиһи» деп оқыған жағдайда малды сойғанда,
енесінің құрсағынан төл шықса, малды бауыздау төлді
де бауыздағанға саналып, оны бөлек бауыздаудың
қажеті жоқ. Ал егер «Зәкәтәл-жәнин зәкәтә умииһ»
деп фатхалы оқылса, онда «Іштен шыққанды да енесі
секілді бауыздаңдар» деген мағына шығады.
3. Аят-хадистерді өзара біріктіру,
яки, біреуін таңдауға қатысты түрлі
көзқарастар
Кейбір шариғи насстардың мағынасы ә деген-
де бір-біріне қайшы көрінуі мүмкін. Осындай кезде
ғалымдар олардың мағынасын тұтас қарастырады.
Мүмкін болған жағдайда екеуімен де амал етуге ты-
рысады, яки, мақсатқа сай келген біреуін таңдайды.
Осынау күрмеуі көп күрделі мәселе де ғалымдар ара-
сында түрлі көзқарастардың пайда болуына тікелей
әсер еткен. Осындай жағдайларда қандай дәлелдерді
негізге алу керектігіне қатысты ғалымдар түрлі
көзқарас білдірген. Солардың барлығын мынадай төрт
бағыт төңірегінде қарастыруға болады:
А. Бір-біріне қайшы келген хадистерді келіп жеткен
тізбегіне қарай таңдау. Мутауатир хабар мәшһүрден
жоғары, ал жеткізушісі ілімі терең, жан-жақты білімді
ағламның және жадына тоқу қабілеті жоғары, түсінігі
терең адбат кісілердің хабарлары алдымен таңдалады.