66 / 216
66
Ала жіпті аттама
кешіктіруді қиянат жасау деп білген. Құран кәрім:
«Егер
біріңе-бірің сенсеңдер, аманатты мойнына алған адам
оны орындасын. Сондай-ақ, Раббысынан қорықсын»
, –
дейді («Бақара» сүресі, 283-аят). Пайғамбарымыз
(саллаллаһу
аләйһи уә сәлләм)
аталмыш аятты түсіндіргенде:
«Дәулетті
адамның әлдекімдегі берешегін кешіктіруі - кесірліктің
бір көрінісі. Араларыңнан біріңді әл-ауқаты жақсы
адамнан қарызды қайтаруға жұмсаса, осыны көкейге
түйіңдер»
74
деген. Мұндағы дәулетті адам деп берешегін
қайтаруға шамасы келетін адам меңзелген. Ақшасы дай-
ын болса да, қайтаруға қимай жүрген жан кісі ақысын
бұзғанын түсінуі қажет. Қарыз келісілген, не болмаса
қарыз беруші талап еткен мерзімде қайтарылуы тиіс.
Вексель тәрізді төлем құжаттарын қанша адам индос-
самент арқылы табыстаған болса, солардың ақылары,
сондай-ақ чек және төлем карточкалары арқылы есеп
айырысу барысында басқа да адамдардың ақылары
қарызын кешіктірген адамға жүктеледі. Борышқор
олардың әрқайсымен есеп айырыспаса, Аллаһтың
құзырына батпандай кісі ақысын арқалай кетпек
75
.
Нарық заманына тән қызмет барысында әркім өз
еркіндігін пайдалануға құқылы, бірақ ақшасын банк
жүйесі арқылы тек белгілі бір топтың қолында жинауға,
қандай да бір сауда операциясында риба
76
болып табы-
латын пайыз мөлшерлемесі арқылы табыс табуға Ислам
діні тыйым салғанын естен шығармайық.
Исламдағы жұмысшы ақыларын былайша
тұжырымдауға болады:
74
Бұхари. Хауалат 1-2, Истиқраз 12; Мүслим. Мүсақат 33; Әбу
Дәуіт. Бүю 10; Ибн Мажә. Садақат 8; Тирмизи. Бүю 68; Нәсаи.
Бүю 100.
75
Абдуллаһ Парлыян. Риязус-Салихин тәржімесі 472.
76
Негізсіз капитал өсімі. Автор.