143 / 288
143
Дін мен Діл
шынтақтай, құшақ мөлшерінде жақындауын және
Алланың құлына қарай жүгіруін»
Алланың құлына де-
ген рақымдылығының тездігі әрі сауабының еселеніп,
мол беретіндігі әдәби тәсілмен ауыспалы мағынада ай-
тылып тұрғандығын білдірген. Кітапта аталмыш хадисте
қолданылған сөздердің тура мағынасы емес, ауыспалы
мағынасын таңдап, жорамал жасаған Ибн Баттал Табари
сынды ғалымдардың пікірлерін жеткізген
157
. Сондай-
ақ Ибн Хажар Асқалани Алла елшісінен жеткен хадис-
тердегі
«құлдарының жасаған тәубасына Алланың
қуануын»
ауыспалы мағынада
«Алланың разылығы» деп
түсіндірген. Әл-Хаттабидың және Ибн Әби Жамраның:
«Адамдар үшін қолданылатын «қуануды» Алла Тағала
үшін қолдануға болмайды, бұл жерде ауыспалы мағынада
«Алланың разылығын» білдіріп тұр»
деген мәндегі
сөздерін келтірген
158
.
Бағзы ғалымдар мүтәшабиһ аят-хадистердегі
Ұлы Жаратушының сипаттарына қатысты жасалған
жорамалдың араб тілі қолданыстарына жақын келген
жағдайда жорамал жасаудан тартынбаған. Ал араб тілі
қолданыстарынан алыс көрінген тұстарда аят, хадистер-
де айтылғандарға жалпылай иман келтіріп, мағынасын
Аллаға тапсыру арқылы орта жолды ұстануға тырысқан.
Бұл жайлы ибн Дақиқил-ъид былай дейді:
«Мүшкилә
(мағынасы айқын емес) сипаттарға қатысты біздің
ұстанымыз былай: «Мұндай сипаттар Алла Тағаланың
мұрат еткен мағынасы бойынша ақиқат әрі шын. Кімде-
кім мұндай сипаттарды жорамалдап, тәуил жасаса,
оның жасаған жорамалына қараймыз. Егер жорамалы
157
Ахмад Ибн Али ибн Хажар әл-Асқалани, Фатхул-Бари би
шархил-Бухари, 15-том, 490-493 беттер.
«Дарул-фикр»
баспасы,
Бәйрут, 2000 ж.
158
Ахмад Ибн Али ибн Хажар әл-Асқалани, Фатхул-Бари би шархил-
Бухари, 12-том, 385-бет.
«Дарул-фикр»
баспасы, Бәйрут, 2000 ж.