126 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
түрлердің бәрінде де сөз қозғалғанымен Құран сөзі өлеңінің
тұрақтылығында, әдемілігінде, шешендігінде әрдайым бір-
дей биіктікті көрсетеді. Бұл да адамзаттың мүмкіндігінен
жоғары. Өйткені түсіндірілетін мағына жан-жақты, мы-
салдары мен қасиет-ерекшеліктері көп болған жағдайда
оны жеткізу рахат болады. Бұған қарама-қарсы мағына
шектеулі, білінген тараптары және мысалдары аз болған
жағдайда түсіндіру қиын, сөз табылмайды. Осы себептерден
араб әдебиетшілерінің ең көп сөз айтқан алаңы
фахр
,
хама-
се
,
мәв’иза
,
мәдх
және
һижа
* болған; философия, заң және
түрлі ілімдердің алаңдарына болса олар аз кірген. Бұл басқа
халықтар үшін де солай болған.
Түсіндірілуі қаншалықты әдемі болса да, қайсы бір
шешеннің түрлі әдеби жанрлардың барлығында бірдей
жоғарғыбаянәдісінеиеболуымүмкінемес.Алайда,Аллаһтың
Кітабында бұл жағдай мүлдем көрінбейді. Қарасаңыз, Құран
бір бөлімінде суреттеу тәрізіндегі бір мәнде табылса‚ одан кей-
ін бір қиссаларға өтеді. Артынан үкім шығаратын құқықтық
бөлім келеді. Барлық бұл бөлек алаңдарда Құран тәсілінің
бірдей биік және құнды мағынаны жалғастырғандығын
көресіз. Құранның барлығы мұның үлгісі. Мысалы‚ Бақара
сүресінің 164-186 - бөлімдерін алсақ. Бұл бөлімдерде қатар-
қатарымен суреттеу, үгіт, заң (үкім беру), зүһд және ахлақ,
ғибадат түрлерінен тұратын бір түсіндіру тәрізінің түрлілігін
көреміз. Осы өзгеше түрлердің бірінен екіншісіне өтуі ерек-
ше шеберлікпен іске асқанындай, әрбір түрде де кемелді баян
өзін көрсетеді.
***
164 – Көк пен жердің жаратылуында, күн мен түннің
* Бұлар классикалық араб ақындығының тақырыптық жанрлары.
Мағынасы жоғарыдағы рет бойынша: мақтану, батырлық, үгіт, мақтау
және даттау.
128