35 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
уахи әкелгенінде, әкелген аят бөлімі қай сүренің қай жеріне
тән екендігін де Пайғамбарымызға (с.а.у.) білдірген. Хазіреті
Пайғамбар (с.а.у.) содан кейін асхабына оқып, сүресін және
орнын айтып, уахи жазушыларына жаздыратын. Намазында,
уағыздарында және де көп жағдайда оларға Құран оқығаны
секілді, Жәбірейілмен де жылына бір мәрте салыстырып
тексеріп тұратын. Қайтыс болар жылында бұл қайталау екі
мәрте болған. Бұны
әл-ардатул-ахира
деп атаған. Бүкіл бұл
оқылулар мұсхафтарымыздағы тәртіппен болатын.
Демек, аяттардың тәртібі тәуқифи деп аталады. Тура Хазі-
реті Пайғамбар (с.а.у) арқылы Аллаһ Тағаладан келген. Мұны
дәлелдейтін көптеген хадис бар. Мысалы: Бұхарида Хазіре-
ті Пайғамбардың (с.а.у.) таң намазында Бақара, Әли Имран,
Ниса сүрелерін; ақшамнамазындаАғраф сүресін оқығандығы
риуаят етіледі.
НҮЗУЛ БАРЫСЫ
Заманның өлшемін негізге алған реттеуге байланысты
һижрәттан бұрын түскен сүре мен аяттарды
меккелік
, кей-
інгі аяттарды
мәдиналық
деп атаған. Мекенді назарға алған
реттеу бойынша һижрәттан кейін болса да Меккеде түскенді
меккелік, Мәдинада түскенді мәдиналық дейді. Басқа жол-
мен жасалған реттеулер болса да, ең негізгісі - біріншісі.
Сүрелердің басым көпшілігінде әрі
меккелік
, әрі
мәдиналық
аяттар бар. Аяттарының көптігі жағынан, мекке-
лік делінген сүрелерде мәдиналық аяттар, кейде мәдиналық
сүрелерде меккелік аяттар орын алған. Мысалы: Нахл 41‚
Қасас 52 аяттары, меккелік сүрелердегі мәдиналық аяттарға‚
ал Әнфал 33‚ Хаж 52-55‚ Мағұн 4-7 аяттары мәдиналық
сүрелердегі меккеліктерге мысал бола алады. Екінші түрдің
мысалы аз болса, бірінші түрдегілердікі көп. Бұл - аяттардың
cүренің кез келген жеріне кіргендігін ескерсек, бұларды
37