58 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
Хазіреті Зәйд Ибн Сәбит, Сайд Ибнул-Ас, Абдұррахман Иб-
нул-Харис, Абдұллаһ Ибнуз-Зубәйрді көшіру ісіне міндетте-
ді. Ол да нақты шешімге келе алмағасын Құрайштың емле
ережесіне қарай жазуларын әмір етті. Жоғарыда айтылған
төрт кісіден басқа бұл алқада Ұбәй бин Кағбтың да бар екен-
дігі, сандарының 12 болғандығы да риуаят етіледі. Бұлардың
ішінде алғашқы төртеуінен басқалары көптеген нұсқаларды
жазуға қажеттілік туғандықтан жәрдемдескендігін, бірақ‚
үнемі алқа мүшесі болмағанын тарих растайды.
33
Хазіре-
ті Осман бұл алқаға
имам мұсхафтың
емле ережесін керек
болғанда өзгерте алатындықтарын айтқан. Мысалы: Бақара
сүресінде өткен ُ
ت
�ُ �� �
� �َ
ا
(әт-тәбут) сөзін, Зәйд тамарбута “тә”
мен
ة
�ُ �� �
� �َ
ا
түрінде жазғысы келді. Хазіреті Осман болса,
құрайштар секілді ұзын “
тә
” ُ
ت
�ُ �� �
� �َ
ا
пішінінде жазылуын
әмір етті. Бұхари секілді басқа хадисшілер де риуаят еткен
бұл оқиға Хазіреті Османның халифалығы кезінде жасалған
істің негізінде емле ережесінің жөнделуімен бірге көбейту
жұмысының да болғандығын көрсетеді.
34
Бұл көбейту ісі һижрәттың 25-жылында басталған еді.
Мұсхафтар көшіріліп біткенде, парақтар Хазіреті Хафсаға
қайтарылып берілді. Жазылған мұсхафтар мешітте оқылып,
мұсылмандарбірауызданқұптады.БіреуіМәдинадасақталып,
қалған үшеуі сол заманның басты Ислам орталықтары бол-
ған Шам, Куфа және Басраға жіберілді. Тағы бір риуаятқа
қарағанда, олардың саны жетеу болып, Мекке, Бахрейн және
Йеменге де бір-бірден мұсхафжіберілген. Содан кейін Хазіреті
Осман басқа жеке нұсқалардың жойылуын әмір етті. Мақсаты
мұсылмандарғаберілген‚уақытшарұқсатетілгентуындыдағы
кейбір сөздерді басқа акценттермен оқуына жол бермей, бір
емлеге тоқтау еді. Дыбыс ырғақтарының әртүрлілік саны кей-
60
33
М. Хамидуллаһ, Құран Кәрім тарихы, 49.
34
Зәрқани, Мәнәхил, І, 401.