64 / 212
“Хикмет”
баспа үйі
Хазіреті Османныңжаздыруынанкейіндыбысырғақтары
(оқу, сөйлеу) жағынан айырмашылығы бар қырағаттар
жеті әріптің бір бөлімі болып, мұсылмандардың бір ауыз-
дан құптауына ие болған имам мұсхафтың жазуына сәйкес
болғандығынан, солай оқуға рұқсат етіліп, мақұлданған.
Жеті әріп туралы анықтамалардың бірі және түсінуге
оңайырағы мына көзқарас: Құран түскен кезде арабтар ру-
руларға бөлініп‚ әр ру өзіне тән диалектілерде сөйлеуші
еді. Олар қажылықтың арқасында ортақ бір тілге де ие бол-
ды. Құран қаншалықты бұл ортақ акцентпен түскен бол-
са да, көпшілікті құрайтын қарапайым халықтың үйреніп
қалғанына да көңіл бөлді. Жеті саннан ерекше атаудағы
мақсат - санының қаншалықтығы емес, көптігі еді. Мұнда
араб диалектісі болуы да шарт емес еді. Индиялық, түрік,
алманиялық ұлттар Құранды кейбір фонетикалық ерекше-
ліктерімен оқыса, оны оқуға қолынан келген күш-қайратын
жұмсаса, оларды «қате оқыды» деп пайымдау дұрыс емес.
«Жеті әріп туралы барлық риуаяттар, басқа біреудің
оқығанын сынаудан тыятын мақсатты көрсетеді». Қади Ияд
(ө. 544/1149) осы көзқарасты ұстанған.
37
ҚЫРАҒАТТАР
Зәрқәшидің айтуынша Құран мен қырағаттар - бір-бі-
рінен өзгеше ақиқат. Құран – Хазіреті Пайғамбарға (с.а.у.)
баян және иғжаз үшін уахи етілген сөз. Қырағаттар болса,
бұл сөзде кейіннен пайда болуы мүмкін
мәд, қаср, тахфиф,
тәсқил, ималә, идғам, изһар, ибдал, нүктелеу
секілді мәнер
және дыбыс ырғақтары түрлері болып, бұлар да Құран сияқты
сахих мүтәуатир тізбекпен Пайғамбарымыздан (с.а.у.) нақыл
етілген.
66
37
Адил Кемал, Улумул-Құран, 85-86 беттер.