138 / 200
138
Шапағат шамшырағы - әз Мұхаммед (с.а.с.)
2. Сүннеттің жалпы үкімді арнайы-жекеге ай-
налдыруы
«Ниса» сүресінде ِ
يُوصِيكُمُ اللُّ فِي أَوْلَدِكُمْ لِلذّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْن
«Аллаһ тағала сендерге балаларыңыз жайын-
да еркекке әйелден екі есе мирас беруді бұйырады»
171
деп, балалардың анасына немесе әкесіне мұрагер бо-
латынына қатысты жалпы үкім қамтылған. Осы негіз
бойынша, әр бала мұрагер болатынына қарамастан,
Пайғамбарымыз (с.а.с.): ُ
ٌ إِنّا مَعْشَرَ اْلأَنْبِيَاءِ لَ نُوَرِّثُ، مَا تَرَكْنَاه
صَدَقَة
«Біз пайғамбарлар мұра қалдырмаймыз, бізден
қалғандар – садақа»
172
деп, пайғамбарларға мұрагер
болмайтынын ескертіп арнайы үкім айтқан. Сонымен
қатар, ُ
اَلْقَاتِلُ لَ يَرِث
«(мирас қалдырушыны) өлтіруші
мұрагер бола алмайды»
173
деп жалпы үкімді жекеге
айналдырған.
3. Шегі бекітілмеген нақты үкімдерді
түсіндіріп, шегін белгілеуі
Мысалы: «Маида» сүресінің 38-аятында
وَالسّارِقُ وَالسّارِقَةُ فَاقْطَعُواْ أَيْدِيَهُمَا
«Ұрлық жасаған әйел мен еркектің қолдарын
кесіңдер...»
делінген. Бұл аятта қолдың кесілуі
бұйырылған, араб тіліндегі «йәд» сөзі толығымен
қолды білдіреді. Алайда қолдың білектен және ұрлық
Стамбул, 1983
171
«Ниса» сүресі, 11
172
Бухари,
И‘тисам, 5
; Муслим,
Жиһад, 51
;
Муснәд, 2/463
173
Тирмизи,
Китабу‘ль-фараид, 17
; Ибн Мажә,
Китабу‘д-диат,
14